Op 1 januari 2016 telde Nederland 276.900 familiebedrijven. Dit komt neer op 71 % van alle bedrijven (exclusief bedrijven met 1 werkzame persoon).
Een familiebedrijf is conform de definitie van de Europese Commissie een bedrijf waarbij:
- De meerderheid van de zeggenschap, verbonden aan het eigendom, is handen is van een natuurlijk persoon dan wel de familie. Deze meerderheid kan direct of indirect zijn;
- Tenminste 1 vertegenwoordiger van de familie of verwanten formeel betrokken is bij het bestuur van de onderneming;
- Bij beursgenoteerde ondernemingen: tenminste 25% van de zeggenschap in handen van de familie is.
Het kenmerkende aspect van familiebedrijven is de overlap tussen eigendom, familie en bedrijf.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat familiebedrijven het beter doen dan de andere ondernemingen. Uit een onderzoek van Erasmus Centre For Familie Business (ECFB) blijkt dat familiebedrijven gemiddeld 16% winstgevender zijn dan andere ondernemingen en hun financiële waarde ligt gemiddeld genomen 7% hoger dan niet-familiebedrijven.
Er zijn een aantal oorzaken aan te geven waarom familiebedrijven het beter zouden doen.
- Superieur operationeel beleid; de belangen van aandeelhouders en het management vallen traditioneel samen, waardoor het risico verkleint van opportunistische managers.
- Vermeende succesfactoren zoals een loyale klantenbasis, loyaliteit van het personeel, lange termijn focus, hechte en sterke bedrijfscultuur, passie, flexibele organisatie en stabiele eigendomsstructuur, onverstoorbaarheid, het ware ondernemerschap en snelle besluitvorming (korte lijnen).
- De maatschappelijke verantwoordelijkheid van familiebedrijven is van oudsher groot. Medewerkers waren en zijn afkomstig uit de eigen regio. Sponsoring van het plaatselijke verenigingsleven lijkt ontstaan te zijn binnen het familiebedrijf. Het is vooral een ons kent ons.
- In tijden van crisis vertaalt de coulance ( loonoffer, kortingen en uitstel van contractpartijen) zich waardoor een familiebedrijf minder snel in gevaar komt.
Vijf van bovengenoemde punten heb ik hieronder nader uiteengezet waarbij ook de keerzijde van een aantal punten naar voren komt:
- Loyale klanten: er wordt veelal geïnvesteerd in een langlopende samenwerking met afnemers. Deze samenwerking is vaak een expliciet onderdeel van de bedrijfsstrategie, het contact met klanten gaat dikwijls ver in de tijd terug. De keerzijde is dat de klantenloyaliteit ten koste kan gaan van de marge.
- Onverstoorbaarheid: familiebedrijven laten zich niet leiden door de waan van de dag en kijken vaak verder vooruit. Keerzijde hiervan is dat familiebedrijven in hun strategie onverwachte marktkansen of tegenvallers kunnen onderschatten.
- Hechte bedrijfscultuur: in familiebedrijven zijn de onderlinge relaties tussen mensen doorgaans sterker en persoonlijker dan in andere ondernemingen. De relaties overstijgen vaak de bedrijfsmuren in activiteiten buiten werk. Een hechte bedrijfscultuur betekent dat mensen zich thuis voelen of vertrekken. Deze scherpe tweedeling kan leiden tot een homogene, gesloten organisatie met weinig diversiteit.
- Korte lijnen: familiebedrijven zijn platter en slagvaardiger. De familieonderneming is flexibeler in de besluitvorming omdat het besluitvormingsproces eenvoudig en overzichtelijk is. De keerzijde van de korte lijnen is dikwijls een kwetsbaar management. Er ontstaat een manier van leidinggeven waarbij de topman of topvrouw voorstellen doet en hij openstaat voor feedback, maar het meestal voor iedereen duidelijk is dat de directie de beslissingen neemt. Dit kan een wachtende, reactieve organisatie creëren waar initiatief en betrokkenheid afbrokkelt.
- Stabiele eigendomsstructuur: geen last van aandelenverschuivingen en daardoor volledig richten op de onderneming. Dit kan echter ook leiden tot onvoldoende checks and balances. Beslissingen worden teveel op één plek genomen.
In het algemeen is een familiebedrijf succesvoller maar kijk uit dat de sterke punten niet gaan tegenkeren.